صیانت از نسخ خطی موجود در کشور ضرورت دارد
تاریخ انتشار: ۱۸ بهمن ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۷۰۴۱۱۲۵
به گزارش خبرگزاری مهر، چهارمین نشست مجمع کتابخانه‌های بزرگ کشور (مکتب) با حضور حجت الاسلام سید محمود مرعشی رئیس کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی، حامد علامتی مدیرعامل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، مهدی رمضانی دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، علیرضا مختارپور رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران و عصمت مؤمنی معاون کتابخانه ملّی در کتابخانه پارک شهر تهران برگزار شد.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
لزوم حفظ و صیانت از نسخ خطّی موجود در کشور
حجت‌الاسلام سیدمحمود مرعشی رئیس کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی با اشاره به اهمیّت حفظ نسخ خطّی موجود در کشور گفت: در کشور ما کتابخانه‌های شخصی مهّمی وجود دارند که نسخه‌های خطّی بسیار ارزشمندی برای ماندگاری، وقف این کتابخانه‌ها شده‌اند؛ اما ضمانت بقا ندارند. برای این منظور اگر مردم قصد دارند نسخ خطّی ارزشمندی را که در اختیار دارند، وقف کتابخانه‌ای کنند، آن را به کتابخانه‌های بزرگ و معتبر ارائه کنند.
وی افزود: اخیراً که طالبان به افغانستان تسلط پیدا کرد، یکی از درآمدهای مهم آنها به غیر از مواد مخدر، فروش کتب و نسخ خطّی ارزشمندی است که در این کشور و به‌خصوص در شهر هرات به‌وفور یافت می‌شود. آنها معمولاً با پاک کردن مهر این نسخ، آنها را می‌فروشند و این یک مشکل بزرگ برای ما محسوب می‌شود.
حمایت مجمع مکتب از طرح تحول و توانمندسازی محلات
علیرضا مختارپور رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملّی جمهوری اسلامی ایران در ادامه این نشست گفت: امیدواریم جمعی که امروز در این محل گرد هم آمده‌اند با تلاش، همکاری، هم‌افزایی و هماهنگی بتوانند در توجیه اهمیّت کتاب، کتابخوانی و کتابخانه‌داری برای مسئولین دولتی و نهادهای عمومی اقدامی مؤثر انجام دهند. در این راستا ما در تمام مجامع فرهنگی که حاضر هستیم ازجمله مجمع مکتب تلاش می‌کنیم تا به کمک و یاری هر دستگاه، نهاد کوچک و بزرگی که در حوزه فرهنگ حرکت می‌کند، برویم. خوشبختانه سازمان‌دهی و برنامه‌ریزی‌هایی در این زمینه ازسوی برخی نهادها آغاز شده که تنها نیاز به همکاری، همفکری، کمک و هم‌افزایی دارد.
رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران افزود: بر این اساس یکی از دستور جلسه‌های امروز ما دعوت از جناب آقای دکتر آقامحمدی بود که پیش و پس از پیروزی انقلاب اسلامی در خدمت مردم، انقلاب و نظام اسلامی بوده است. در سالهای اخیر موضوع آسیب‌های اجتماعی یکی از مسائلی بود که با محوریت محلات مورد توجه وی و همکاران شأن قرار گرفت. سال گذشته هم آقای آقامحمدی آمد و در گزارشی فعالیت‌های فرهنگی، اجتماعی و ورزشی مورد توجه را برای اصلاح و نگهداری جوانان و نوجوانان تشریح کرد.
تلاش برای رفع آسیب‌های اجتماعی در بیش از ۲ هزار محله
در ادامه این نشست علی آقامحمدی رئیس ستاد توانمندسازی محلات آسیب‌پذیر و کم‌برخوردار به ارائه گزارشی از فعالیت‌های ستاد پرداخت و گفت: در موضوع محلات، ما تاکنون بیش از ۱۴۰ جلسه درباره مشکلات محلات و راهکارهای ترمیم آن را با نهادهای مرتبط برگزار کرده‌ایم. در مجموع به این آمار دست یافتیم که ۲۰۲۰ محله در کشور وجود دارد که یا بافت فرسوده‌اند و یا حاشیه‌نشین هستند که امروز ۱۹ میلیون و ۷۰۰ هزار نفر جمعیت در این محلات ساکن هستند و اتفاقاً پرچالش‌ترین محلاتمان در تهران قرار دارند. در جمع‌بندی‌های خود برای بررسی دلایلِ مشکلات محل‌ها به این نتیجه رسیدیم که ریشه این مشکلات در نقش نداشتن مردم در محلات است. چراکه اگر مردم نخواهند اوضاع را تغییر دهند، هیچ‌گاه این تغییرات از سوی دولت‌ها، خیرین و سایر افراد و مجموعه‌ها ایجاد نخواهد شد.
وی افزود: در این راستا تصمیم گرفتیم که تقاضای مردم را دریافت کنیم تا بتوانیم آنها را حل کنیم. به همین دلیل کوچه را محور مسئولیت اجتماعی قرار دادیم و شهردار کوچه را از خود ساکنان کوچه انتخاب کردیم تا آنها تقاضا و نیازهای مردم را جمع‌آوری و ارائه دهند. نهایتاً کمیته امداد حضرت امام (ره)، ستاد اجرایی فرمان حضرت امام (ره)، سازمان بهزیستی و جمعیت هلال احمر با هم به جمع‌بندی رسیدند که در این حوزه فعالیت کنند.
کتابخانه‌ها، مراکزی برای یادگیری و یاددهی
عصمت مؤمنی معاون کتابخانه ملّی گفت: موجودی کتب در کتابخانه‌های عضو مکتب، نقطه اثربخشی برای ارتقای سرمایه فرهنگی و سرمایه اجتماعی خواهد بود و نیز منابع دیجیتال و فناوری‌های مرتبط در این کتابخانه‌ها نشان دهنده رشد و توسعه سواد دیجیتالی و بستری برای مدیریت اطلاعات و دسترس پذیری یکپارچه است و امیدوارم کتابخانه‌ها به مراکزی برای یادگیری و یاددهی تبدیل شوند. فضاهای موجود در کتابخانه‌ها ظرفیت بالایی برای برگزاری نشست‌ها، دیدارها، ملاقات‌های فرهنگی، علمی، تخصصی و در جهت ارتقای سطح آگاهی و معرفت و نیز انتقال مهارت‌های اجتماعی و فرهنگی محسوب می‌شوند.
وی یادآور شد: یکی از کارکردهای مشارکت مکتب در دنبال کردن برنامه‌ها، اقدام‌ها و عملیاتی است که می‌تواند به صورت گسترده و نظام مند به ثمر برساند، تا به شکل‌دهی توسعه خدمات در کتابخانه‌ها به عنوان مراکز فرهنگی بیانجامد.
لازم به توضیح است در چهارمین نشست مجمع کتابخانه‌های بزرگ کشور (مکتب)، نمایندگانی از سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، کتابخانه و موزه ملّی ملک، کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، سازمان زندان‌ها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور و کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی نیز حضور داشتند.
کد خبر 5702730منبع: مهر
کلیدواژه: علیرضا مختارپور نهاد کتابخانه های عمومی کشور دهه فجر هفدهمین جشنواره شعر فجر کتاب و کتابخوانی نمایشگاه فناوری های محتوای فضای مجازی معرفی کتاب ایران استوار ترجمه چهلمین دوره جایزه کتاب سال انقلاب اسلامی ایران جشنواره شعر فجر کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان انتشارات امیرکبیر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی کتابخانه ها ی موجود نسخ خط ی
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.mehrnews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «مهر» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۷۰۴۱۱۲۵ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
شرحی بر قدیمی‌ترین فهرست‌نامه‌های کتابخانه آستان قدس رضوی/خدمتی به گذشته، امروز و آینده
وقتی درباره فهرست منابع یک کتابخانه صحبت می‌کنیم، بیشتر ما درک اندکی از موضوع صحبتمان در این باره داریم و تقریباً می‌دانیم فهرست یک کتابخانه، لیست منظمی از کتاب‌ها و سایر مدارک موجود در آن است و همان‌طور که فهرست یک کتاب نشان‌دهنده محتویات داخل آن است، فهرست کتابخانه نیز منابع موجود در آن را معرفی می‌کند. این فهرست منظم در گذشته شبیه سیاهه‌ای بوده که ممکن است ما از وسایل داخل یک مکان بنویسیم، اما در حال حاضر این فهرست شامل اطلاعات متعدد و متنوعی از قبیل نام نویسنده، عنوان، ویرایش، ناشر، تاریخ انتشار، مشخصات ظاهری، موضوع و محل بایگانی مدرک مورد نظر است. اطلاعاتی که سهولت دسترسی مراجعان به یک اثر را نه تنها با نام کتاب که به کمک سایر اطلاعات آن مانند نام نویسنده یا موضوع، ممکن می‌کند. همان‌طور که گفته شد، از گذشته‌های دور، گردانندگان کتابخانه‌ها یا صاحبان آنها فهرست‌هایی از منابع موجود در آنها تهیه می‌کرده‌اند. عملی که در کتابخانه‌های کشورهای اسلامی نیز انجام شده است. از فهرستهای گذشته مانند فهرست کتابخانه مأمون عباسی فقط نامی در متون آمده، اما اینکه این فهرست‌ها به چه شکل تهیه شده و یا شامل چه کتاب‌هایی بوده، مطلبی در اختیار پژوهشگران نیست.
کتابخانه مبارکه حضرت امام ابوالحسن علی بن موسی‌الرضا(ع)
ازجمله سیاهه‌هایی که باقی مانده، فهرست کتاب‌های کتابخانه آستان قدس رضوی است. کتابخانه آستان قدس رضوی یکی از قدیمی‌ترین کتابخانه‌های جهان اسلام است که آثار آن از گذشته مورد توجه دانشمندان و پژوهشگران بوده است. بر کسی پوشیده نیست که این کتابخانه به دلیل همجواری با حرم مطهر امام رضا(ع) و موقوفات بسیار آن شکل گرفته و رشد کرده و به عظمت امروزش رسیده است. حضور همین کتب وقفی موجب شکل‌گیری فهرستهای متعدد از منابع این کتابخانه شده است. اهمیت این فهرست‌ها از این نظر است که می‌توان گفت آن‌هاتنها فهرستهای به‌جامانده از کتابخانه‌ها در ایران قدیم هستند. از کتابخانه‌های دوره صفویه فهرست‌هایی با این مشخصات فعلاً موجود نیست و از دوره قاجار نیز فقط چند فهرست داریم که قابل مقایسه با فهرستهای کتابخانه آستان قدس هستند. الهه محبوب در مقاله «فهرستهای کتابخانه آستان قدس رضوی از صفویه تا قاجار» فهرستهای موجود از کتابخانه آستان قدس را به چند دسته تقسیم کرده و به ذکر موارد مهم این فهرست‌ها در سه دوره زمانی صفویه، افشاریه و قاجار پرداخته است.
قدیمی‌ترین سیاهه کتاب‌های کتابخانه رضوی
براساس این گزارش، قدیمی‌ترین فهرست این مجموعه متعلق به سالهای 1007 تا 1010 هجری قمری است. در این فهرست که با عنوان «تفسیر تحویل صاحب جمعان بیوتات روضه منوره...» آغاز شده، موجودی کتابخانه به تفکیک آمده است. نویسنده فهرست گویی بیشتر به خصوصیات ظاهری کتاب‌ها توجه کرده و آنها را به صورت قرآن‌های جلددار، بدون جلد، کتب جلددار، کتب بدون جلد، تفاسیر، سی‌پاره‌ها و مصاحف و سایر کتب دسته‌بندی کرده است. این فهرست همچنین صورتی از اموال کتابخانه شامل رحل‌های موجود در حرم مطهر و کتابخانه و سی‌پاره‌دان‌ها را در خود دارد. در هر مورد، قطع، تعداد سطور، خصوصیات خطی، نوع ،و نوع تذهیب و همچنین نام واقف آمده است. گاهی شروط وقف کتاب نیز در فهرست ذکر شده است. کتابدار غیر از این اطلاعات به شرح امانت نیز پرداخته است. این نشان می‌دهد کتابدار با توجه به این فهرست، کتاب را به امانت و یا از مکان مربوط تحویل می‌گرفته: «قرآن وقفی مسماه زهراباجی مشروط بر آنکه در شرفیه مخصوص سلطان حیدرمیرزا در حرم تلاوت نمایند».
فهرستی از علوم کثیره موجود و مخزون
فهرست متعلق به دوره افشاریه سندی است در 28صفحه که کاتب آن به ذکر تعداد کتب و خصوصیات آنها پرداخته است. در این فهرست نام کتب قرآن، فهرست خطوط ائمه(ع) و کتب وقفی و امانی و همچنین فهرست کتب وقفی شاه‌عباس با عنوان «بندگان سکندر نشان» آمده است. دیگر فهرست مشهور کتابخانه آستان قدس رضوی فهرستهای موجود در دوره قاجار است. برخی از این‌ها به دستور متولیان و به صورت کتابچه مستقل و یا همراه با سایر موجودی کل حرم (مثل فهرست دفتر عضدالملکی) تهیه شده و یا در کتب افرادی که از کتابخانه بازدید کرده‌اند به‌طور خلاصه (سفرنامه خانیکوف) و یا مفصل (مطلع‌الشمس) آمده‌اند. «مطلع‌الشمس» یکی از کتاب‌های نوشته شده توسط «محمدحسن اعتمادالسلطنه» ملقب به «صنیع‌الدوله» است. این کتاب در سه جلد نگاشته شده و موضوع آن، گزارش یکی از سفرهای ناصرالدین‌شاه قاجار به شهر مشهد است. اما جلد دوم این کتاب در این گزارش مورد توجه ماست که به مشهد و آستان مقدس علی بن موسی‌الرضا(ع) اختصاص دارد و در آن به مشهد، آثار و ابنیه حرم مطهر و کتیبه‌های آن و شرح حال بزرگان شهر می‌پردازد و در پایان، فهرست جامعی از کتاب‌های موجود در کتابخانه‌های آستان قدس رضوی در آن گردآوری شده است. این فهرست در زمان تولیت میرزا سعیدخان مؤتمن الملک به سال 1296ه.ق تنظیم شده است. اعتماد السلطنه در مقدمه فهرست، چگونگی یافتن فهرست را شرح داده: «درحین تألیف جلد ثانی کتاب مطلع‌الشمس، فهرست جمیع نسخه‌ای که فعلاً در کتابخانه مبارکه حضرت امام ابوالحسن علی بن موسی‌الرضا علیه الصلوةوالسلام از علوم کثیره موجود و مخزون است بدست آمده، اگر چه صورت آن فهرست چندان مصحح نبود ولی به قدر می‌شود منقح ساخته ثبت و الحاق آن پرداخته شد». البته نویسنده در این فهرست تنها نام و موضوع کتاب‌ها را آورده و ظاهراً آن را از روی فهرستهای کتابخانه یادداشت‌برداری کرده است.
خدمتی به گذشته، امروز و آینده
فهرستهای فوق نشان می‌دهد کتابخانه آستان قدس رضوی از همان آغاز شکل‌گیری دارای نظمی خاص در ساماندهی بوده و افرادی آشنا به امور نسخه‌شناسی بوده‌اند که این فهرست‌ها را تهیه می‌کرده‌اند. جز این، فهرست کتب می‌توانند ما را به جهان اندیشه‌ای مردمان در گذشته برسانند. درواقع فهرست‌نویسان تنها به مردمان دوره خود خدمت نمی‌کنند و به نوعی به آیندگان نیز سود می‌رسانند. اینکه در آن روزگاران چه کتبی نوشته می‌شده و مورد توجه علما و اندیشمندان بوده و مردمان نیز بیشتر چه کتبی را اهدا و وقف می‌کرده‌اند. دیگر نکته مهم در این فهرست‌ها شرح ویژگی جلدها و تذهیب و خط کتب است که می‌تواند در خصوص هنر مجلدسازی و تذهیب اطلاعاتی را در اختیارمان بگذارد. نام و جایگاه واقفان نیز چهره اجتماعی مردمان آن روزگار را ترسیم می‌کند.
آزاده خلیلی
علت فوت پزشک متخصص در استان فارس در دست بررسی است